Ένστικτο και ανάγκη...

Μια χρονιά και μια περίοδος εορτών τελείωσαν έχοντας αφήσει τα σημάδια του φόρτου που βιώσαμε. Φόρτος συναισθηματικός στις περισσότερες μορφές του. Φόρτος εργασιακός στις περισσότερες μορφές του. Τελευταία δε, και γαστρικός φόρτος…

Σαν ευχετήριο λάκτισμα του GMT θέλω να θυμίσω κάτι παρήγορο σε ό,τι μας δυσαρεστεί και, ενδεχομένως, μας φοβίζει αλλά και κάτι ευχάριστο για κάθε μια ευτυχή μας στιγμή.

Δεν είμαστε μόνοι!

Ζούμε μέσα σε κοινωνικές ομάδες, σε κοινωνικά κύτταρα που αποτελούν μέρος της ολότητας της ανθρώπινης παρουσίας στα γήινα χώματα. Η ποσόστωση με την οποία κατανέμουμε τον τρόπο σκέψης μας και τη ζωής μας ανάμεσα στον ατομικισμό και στο ομαδικό αλλάζει από εποχή σε εποχή και από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Αναμφισβήτητα, η εποχή που ζούμε τώρα, ή έχουμε ζήσει μέχρι τώρα, έχει δέσει το πόδι της με τη σιδερένια μπάλα του ατομικισμού.

Μια γνωστή αρχιτέκτονας της Θήβας μιλώντας σχετικά με το κτίριο του Μουσείου Θηβών...

...τού απέδωσε έντονη Κυβική Εσωστρέφεια. Προφανώς σκόνταψα όταν το άκουσα μη αντιλαμβανόμενος τι ακριβώς είπε ο στόμας της. Αυτό που προκάλεσε όμως η φράση της αυτή ήταν να αναρωτηθούμε στην παρέα εκείνη για το εάν κάθε σπίτι έχει αποκτήσει αυτήν την Εσωστρέφεια που το Μουσείο της Θήβας αναδύει σύμφωνα με τα λεγόμενά της. Μπορεί για ένα μουσείο η… Κυβική Εσωστρέφεια να του προσδίδει το απαραίτητο ειδικό βάρος που πρέπει ώστε να είναι ανάλογο με το βαρυσήμαντο του περιεχομένου των κτιρίων αυτής της κατηγορίας, αλλά για ένα σπίτι αυτή η “εσωστρέφεια” οδηγεί σε κοινωνικά και ατομικά αδιέξοδα ή όχι;

Για κάποιο λόγο όλοι θεωρήσαμε δεδομένη την καταφατική απάντηση του αν ο ατομικισμός οδηγεί σε κοινωνικά αδιέξοδα και προχωρήσαμε σε παραδείγματα από την καθημερινή μας ζωή, που προσφέρονται σαν θεμέλια για την απάντησή μας.

Μπορεί κανείς να πει ότι έχουμε περάσει σε μια μετα-φάση στον ατομικισμό μας.

Παραδείγματα:

• Στην Αμερικάνικη κοινωνία που ένα σοβαρό τμήμα της δεν θέλει να δώσει ούτε ένα cent για τους ανασφάλιστους, και ουσιαστικά χωρίς περίθαλψη, συμπολίτες της. Αντίδραση που σαν είδηση προς τη με πιο αναπτυγμένο κοινωνικό αίσθημα Ευρώπη φαντάζει πρωταπριλιάτικο ρεπορτάζ.

• Η αντίδραση προς τους συνενωτικούς Δήμους. Διοικητικές μονάδες δυναμικότητας 1.100 κατοίκων είναι αδύναμες να προσφέρουν το παραμικρό για τον τόπο. Αλλά μέσα στον τοπικισμό μας έχουμε απωλέσει (μεταξύ των άλλων) τον στόχο που εξυπηρετούν οι ΟΤΑ.

• Μάλιστα κάναμε ένα βήμα παραπάνω, περνώντας σε αυτήν τη μετα-φάση. Δεν μπορούσαμε να έχουμε κάδους σκουπιδιών ανά γειτονιά. Γιατί να έχω εγώ τον κάδο μπροστά στο σπίτι μου; Έχω και 17 ψήφους. (Την άλλη μέρα ως δια μαγείας  αλλού ο κάδος). Δεν το έκανα εγώ! Περάσαμε, λοιπόν, στο να έχει κάθε σπίτι τον δικό του κάδο. 
  
  Αυτό μπορεί να είναι πιο πρακτικό ή πιο εξυπηρετικό. Δεν θα κρίνω αυτό επί του παρόντος, αλλά, τουλάχιστον, δείχνει τη διάθεση να αποκλειστούμε ως κύτταρα κοινωνικά από την περιοχή στον Δήμο, από τον Δήμο στο χωρίο μας και από το χωριό μας στο… σπίτι μας και την αυλή μας.

• Σε άλλο επίπεδο, η καταναλωτική ευημερία έριξε το πέπλο της αδιαφορίας για τα προβλήματα του διπλανού. Όσο και να είναι φυσιολογικό αυτό είναι παράλληλα παραδεκτό ότι έκανε εύφορο το έδαφος για να ανθίσει το «διαίρει και βασίλευε» που έχουν ως προμετωπίδα οι κυβερνήσεις στην δέσμη των πολιτικών για εφαρμογή διαρθρωτικών μέτρων πετυχαίνοντας  οι κοινωνικές ομάδες να καταναλίσκουν την ενέργειά τους μεταξύ τους και όχι προς τα πάνω.

Μια συζήτηση τόσο ενδιαφέρουσα απαιτεί να περάσεις από τον καφέ στο ποτό μιας και η ώρα πέρασε (το φαγητό δεν το σκέφτηκε κανείς λόγω… φόρτου). Αφού δικαιολογούσαμε έτσι το τραπέζι περάσαμε στο επόμενο ερώτημα που ήταν να διερευνήσουμε ποια είναι η ενστικτώδης αντίδραση του ατόμου κάτω από πολεμικές συνθήκες όπως αυτές μιας ουσιαστικής και υπαρκτής κρίσης και όχι μιας τηλεοπτικής.

Όλοι προσδιορίσαμε ως πρώτη αντίδραση του ανθρώπου την εσωστρέφεια ως εκτέλεση της ορμέμφυτης ανάγκης για επιβίωση. Μια ανάγκη που κάνει τον μέσο πολίτη να προσδιορίσει τον προσωπικό βαθμό ασφάλειας που μπορεί να εξασφαλίσει.

Όταν, όμως, προσδιορίσει τη νέα θέση του στο νέο περιβάλλον (έστω και αν αυτό είναι η παραδοχή της αβεβαιότητας και της ανασφάλειας) περνάει στο συλλογικό. Είναι και αυτό εκδήλωση της ανάγκης για αυτοσυντήρηση, που όταν αυτή αμφισβητείται, τότε το άτομο γίνεται πολίτης και ο πολίτης άνθρωπος.

Συζητώντας για αυτό θυμήθηκα μια σκηνή στο νησί που υπηρέτησα ως φαντάρος. Έπρεπε λοιπόν να πάμε στο εστιατόριο της μονάδας για φαγητό το οποίο ήταν 1 χιλιόμετρο μακριά από τους θαλάμους και προς τη θάλασσα. Με τον αέρα αντίθετα στα 14 μποφόρ είχαμε δύο επιλογές. Είτε θα πας μόνος σου και για να το πετύχεις πρέπει απλά να… συρθείς στην άσφαλτο, είτε θα πιαστείς αγκαζέ, όπως λέμε, και θα βαδίσεις ρυθμικά γυρμένος προς τα μπρος. Επιλέξαμε το δεύτερο και πετύχαμε. Συνεργαστήκαμε και φάγαμε. Φακές.

Παρατηρείται, λοιπόν, η μεταστροφή στη συλλογική δράση ως απάντηση στο επιθετικό των εξελίξεων. Αναδεικνύεται, δηλαδή, το πρόθεμα συν- στο λεξιλόγιό μας. Συνεργασία, συντονισμός, συμπολίτης, σύλλογος, συνέλευση, συνεταιρισμός, συμμετοχή είναι κάποιες από αυτές. Βέβαια, πάντα θα υπάρχει ο μαυραγορίτης να μας θυμίζει τη «συναλλαγή».

Μας πώς ικανοποιεί το αίσθημα της επιβίωσης η συλλογικότητα; Ίσως προσφέρει πεδίο δόξης λαμπρό για την ανάπτυξη μηχανισμών που θα δώσουν μορφή στο επιθυμητό. Θα δώσουν σχήμα και υπόσταση στο καινούργιο. Και αυτό γιατί είναι μάταιο να μοχθήσεις για κάτι που είχες αν το τελευταίο είναι η αιτία που σε οδήγησε σε αυτό που τώρα ποθείς να αποφύγεις. Δηλαδή δημιουργείς έναν ατέρμων βρόγχο στον αλγόριθμο της ζωής σου.

Επιθυμώντας δηλαδή την επιστροφή στο παλιό είναι λες και δημιουργείς τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε εσύ ή οι απόγονοί σου να βιώσουν και αυτοί το αίσθημα της υποταγής στο παράλογο, το ανυπόστατο, το αόρατο με τρόπο εξευτελιστικό και αντικοινωνικό.

Μηχανισμοί είναι και τα blogs. Ένας από αυτούς. Διαχέουν τις απόψεις. Αλλά όπως καθετί πρέπει και αυτό να είναι ένα από τα βήματα. Στο κάτω- κάτω, βέβαια, ακόμη και το πιο μεγάλο ταξίδι ξεκινά με ένα απλό βήμα.