Από λίκνο του πολιτισμού, επίκεντρο κρίσης, παγκόσμιο παράδειγμα προς αποφυγήν III (New York Times)

Και ενώ οι εξελίξεις τρέχουν, η Ιρλανδία μπήκε στον Μηχανισμό Στήριξης, ο προϋπολογισμός κατατέθηκε και ολοκληρώθηκαν ένα σωρό Διασκέψεις (G20, Lisbon Summit 2010), παραμένει το ερώτημα του Αυλωνίτη: «Ρε πού πάμε ρε;!;»…

Στο ερώτημα αυτό θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε βλέποντας μέσα από τα γραπτά και συνεντεύξεις διακεκριμένων στελεχών της Αγοράς, αλλά και ακαδημαϊκών που στελεχώνουν Πανεπιστημιακά Ιδρύματα παγκοσμίου εμβέλειας.

Ας ξεκινήσουμε από τον Προϋπολογισμό που επιβεβαιώνει την πορεία του Χρέους (ως % ΑΕΠ) που προβλέπεται από το Κυβερνητικό Λυσάρι (βλ. Μνημόνιο) και παρουσιάσαμε στο προηγούμενο μέρος της αναφοράς μας στα της Κρίσης. Το πρωταρχικό παραμύθι που εμφάνιζε το Μνημόνιο σαν ΟΡΙΣΤΙΚΗ λύση των δημοσιονομικών μας προβλημάτων είναι αναληθές. Και αυτό φαίνεται δια γυμνού οφθαλμού από τις επίσημες προβλέψεις.

Δεδομένο: Το Χρέος θα καταλήξει το 2013 γύρω στο 150% ακόμη και αν εφαρμοστεί επιτυχώς το Μνημόνιο. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα είναι σε επίπεδα 5%. Ο Πληθωρισμός στο 0,5%.

Στην παρούσα ανάρτηση θα χρησιμοποιήσουμε, κατά την Πλατωνική συνήθεια, την μορφή διαλόγων ανάμεσα σε δύο υποτιθέμενους συμπολίτες μας για να εκφράσουμε αυτό που επιθυμούμε. Βέβαια, θα μπορούσα να το προσγειώσω ως FAQs (Συχνές Ερωτήσεις) των sites, αλλά ας κρατήσω το πλατωνικό.

Το λοιπόν, ΟΚ με το Δεδομένο. Αλλά, δηλαδή τι αποφύγαμε με το Μνημόνιο; 

Με τη σύναψη του Μνημονίου αποφύγαμε την άμεση Χρεοκοπία.

Τί σημαίνει Χρεοκοπία και, επί τη ευκαιρία, τί Αναδιάρθρωση Χρέους;

Χρεοκοπία; Μια μέρα ανακοινώνει το Κράτος μια ωραία Γενική Στάση Πληρωμών. Δεν πληρώνει κανέναν ούτε εκτός χώρας (τους δανειστές του Κράτους απ’ έξω όπως τράπεζες, ασφαλιστικά Ταμεία κ.λπ.), ούτε εντός (δημοσίους υπαλλήλους, δημόσιες δαπάνες κτλ). Μένουν να πληρώνονται μόνον κάποιοι ένστολοι οι οποίοι θα αναλάβουν την διατήρηση της τάξης. Σημειώστε ότι δεν υπάρχει Νομικό πλαίσιο για Χρεοκοπία Κρατών, μα ούτε και για Αναδιάρθρωση Χρέους. Από το 2000 υπάρχει διεθνές debate για τη σύσταση και ορισμό κάποιων κανόνων, αλλά αυτό έμεινε σε επίπεδο ανταλλαγής απόψεων που συνοψίστηκαν ωραία στη Διάσκεψη του G10 το 2002.

Άρα, ουδείς ξέρει τι θα γίνει με τα δάνεια, τις καταθέσεις κτλ. Αλλού τα έχασαν όλα, αλλού ένα σοβαρό ποσοστό, αλλού περιόρισαν τις αναλήψεις, αλλού έβαλαν χέρι σε θυρίδες, αλλού χαρίστηκαν δάνεια, αλλού τίποτα.

Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε το ότι η Ελλάδα αποτελεί μια πρωτόγνωρη περίπτωση σε οικονομικούς όρους. Μάλιστα, από το χάραμα (για τα κανάλια, άρα και για την αντίληψή μας) της Ελληνικής Κρίσης δημοσιεύματα του Οικονομικού τύπου αναφέρονταν στο «Ελληνικό Οικονομικό Πείραμα» (βλ. Economist, τεύχος 8 με 14 Μάιου). 

Σε όλες τις έρευνες για τις μέχρι στιγμής χρεοκοπίες ή αναδιαρθρώσεις χρέους που έχουν πραγματοποιηθεί στον κόσμο, υπάρχουν χαρακτηριστικά όπου η περίπτωσή μας δεν εμπεριέχει. Το κυριότερο χαρακτηριστικό είναι αυτό του τοπικού νομίσματος. Αυτό σημαίνει ότι δεν ελέγχουμε το ευρώ άμεσα ώστε να το Υποτιμήσουμε και να αυξήσουμε τεχνητά την ανταγωνιστικότητα της αγοράς μας. Δεύτερον, η Τράπεζα της Ελλάδος είναι εφαρμοστής των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και δεν έχει στη φαρέτρα της δυνατότητα λήψης πολιτικών- στρατηγικών πρωτοβουλιών. Σε καμία από τις προηγούμενες περιπτώσεις το ποσοστιαίο έλλειμμα δεν ήταν τόσο μεγάλο.

Αναδιάρθρωση; Διμερής Χρεοκοπία. Δηλαδή λέει ότι «Κύριοι, δεν μπορώ να σας πληρώσω», αλλά αντί για de facto παύση πληρωμών τους λέει «Ελάτε να κάτσουμε στο τραπέζι να βρούμε μια λύση». Και αυτή η λύση δεν είναι άλλη από μια αλλαγή στα χαρακτηριστικά του δανεισμού. Δηλαδή, να πληρώσω πιο λίγα και πιο σπαστά χρονικά.

Αφού δεν έχουμε δυνατότητα υποτίμησης, τότε πώς θα γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί;

Μέσα στο πλαίσιο της Ε.Ε. ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί ανταγωνιστικότητα είναι με εσωτερική υποτίμηση. Δηλαδή, θα μειώσουμε το κόστος μας. Σύμφωνα με αναλύσεις της Credit Suisse αυτό μπορεί να επιτευχθεί με μείωση μισθών και με αποπληθωρισμό.

Όσον αφορά στο πρώτο για την Ελλάδα εκτιμά μια μείωση μισθών γύρω στο 8% κατά μέσο όρο. Ο αντιπληθωρισμός (οι τιμές μειώνονται), όμως, πρέπει να ελέγχεται ως προς το χρονικό και ποσοτικό εύρος του. Και αυτό γιατί σαν οικονομικό φαινόμενο οδηγεί μακροπρόθεσμα σε συρρίκνωση του ΑΕΠ μιας χώρας.

Το τρίτο σημείο είναι η απογύμνωση των εργατικών δικαιωμάτων (επιχειρησιακές συμβάσεις, όριο απολύσεων, αποζημιώσει κ.α.). Προσκαλούμε, δηλαδή, το ξένο κεφάλαιο για επενδύσεις στην χώρα προσφέροντας ένα ευέλικτο περιβάλλον για τους εργοδότες. Λογικό επιχείρημα αν και μετά από έρευνα του Πανεπιστημίου του St. Louis στην Ουάσινγκτον (Journal of Conflict Resolution- 2004) προκύπτει αρνητικό το αντίκτυπο στις ξένες επενδύσεις προς χώρες που «μπαίνει» το ΔΝΤ.

Δεν είχε άλλη λύση η Ελληνική Κυβέρνηση από το Μνημόνιο;

Τώρα θα σου απαντήσω με θεωρίες συνομωσίας. Κράτα στο μυαλό σου ότι η περίπτωση της Ελλάδας ως προς το Χρέος της, πέραν από τις αδυναμίες που σου είπα, είχε και μεγάλα πλεονεκτήματα. Ο βραβευμένος Δικηγόρος Lee Buchheit, με εξειδίκευση στις Διεθνής Συναλλαγές και θέματα Εθνικών Χρεών μελετώντας τις δανειακές μας συμβάσεις επισήμανε επιγραμματικά τα κάτωθι πλεονεκτήματα:

• 98% του χρέους μας είναι σε Ευρώ και όχι Διεσπαρμένα Νομισματικά Εμιράτα
• Τα δάνεια μας είναι κατά κύριο λόγο κάτω από το Ελληνικό Δίκαιο (μέχρι το 2004) και το υπόλοιπο κάτω από το Αγγλικό Δίκαιο (μετά το 2004).

Αυτό δίνει την δυνατότητα να αλλάξουμε τους όρους δανεισμού μας μονομερώς. Αυτό, βέβαια, αν γινόταν καταχρηστικά θα οδηγούσε στον αποκλεισμό μας από περαιτέρω δανεισμό από τις Αγορές. Όμως, εάν γινόταν σοφά και σε συνεργασία των δανειστών μας, τότε θα βοηθούσε ευεργετικά. Σε κάθε περίπτωση, στη δομή του Χρέους μας δεν εμπλέκονται 145.168 δικαιοδοσίες.

• Το Χρέος μας το κρατούν λίγοι δανειστές. Δηλαδή, από την απέναντι πλευρά του τραπεζιού αρκούν λίγες καρέκλες.

Όλα αυτά λοιπόν, έδινε στην Ελλάδα ένα διαπραγματευτικό πλεονέκτημα για μια Αναδιάρθρωση του Χρέους μας. Την ορθότητα αυτών επικυρώνει και ο Economist (τεύχος 17 με 23 Απριλίου) αλλά και ο οικονομολόγος Adam Lerrick του Carnegie-Mellon University του Πίτσμπουργκ των ΗΠΑ.

Δηλαδή μου λες ότι έπρεπε να πάει σε Αναδιάρθρωση Χρέους η Χώρας μας και γιατί δεν πήγε;

Προφανώς υπήρξε μεγάλη πίεση από τους δανειστές μας να μην προχωρήσουμε σε αίτημα για Αναδιάρθρωση και ότι αν βαρέσουμε κανόνι, να μην ξαναπατήσουμε την Γης ετούτη. Κοίτα κάτω τον Πίνακα:

Όπως βλέπεις χρωστάμε το 60% του Χρέους μας στους Γαλλικές, Γερμανικές και Ελβετικές τράπεζες. Αν σκεφτείς ότι ένα καλό επίπεδο Χρέους προς ΑΕΠ είναι το 80%, επίπεδο στο οποίο πιθανόν να οδηγούσε μια Αναδιάρθρωση, και εμείς έχουμε 126,8% (μετά την αναθεώρηση), τότε καταλαβαίνεις ότι ο δρόμος θα ήταν πολύ μακρύς για τις ευρωπαϊκές Τράπεζες.

Και θα μας πατήσουν στο κεφάλι για να μην πονέσουν οι Τραπεζίτες;

Δυστυχώς. Κάτι τέτοιο έγινε και στην Αργεντινή. Το ιδιωτικό τραπεζικό Χρέος κρατικοποιήθηκε. Και ποιός το πληρώνει το τελευταίο. Οι Αργεντίνοι.

Δηλαδή, η Κυβέρνηση μας πούλησε για τους τραπεζίτες;

Συ είπας.

Και, αν κατάλαβα καλά, πάμε για Αναδιάρθρωση; 

Το χρέος είναι, εν γένει, μια «καυτή πατάτα». Ο κόσμος χρεώθηκε υπέρογκα ποσά για Cayenne με κίνδυνο να μην πληρώσει. Τον κίνδυνο αυτόν τον έφεραν τα Τραπεζικά Ιδρύματα. Με την σειρά τους, τον κίνδυνο αυτόν «κάλυψαν» τα Κράτη. Μετά τα Κράτη αυτά περνούν το κόστος αθέτησης στον κόσμο ξανά μέσω των μέτρων λιτότητας. Γενικά, δηλαδή,...

Άσε τις θεωρίες και επέστρεψε στην αρχική μου ερώτηση: «Ρε πού πάμε ρε;;;»…

Σύμφωνα με τις αναλύσεις του Centre for Economic Policy Research (Cepr.org) και συγκεκριμένα του Willem Buiter και Ebrahim Rahbari του Citigroup και της Credit Suisse (Global Equity Strategy- 12 Νοεμβρίου 2010) καταλήγουν με μαθηματικό τρόπο στο ότι μόλις το Πρωτογενές Έλλειμμα (Έσοδα- Εξοδα, χωρίς να βάλεις μέσα ΟΤΑ, νοσοκομεία κ.λπ.) γίνει θετικό θα προχωρήσουμε σε Αναδιάρθρωση.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ και τον πρόσφατα δημοσιευμένο Προϋπολογισμό το Πρωτογενές Έλλειμμα θα γίνει θετικό το 2012 (προς ευτυχία του Λιακόπουλου). Και χρειάζεται να είναι θετικό έτσι ώστε τον πρώτο καιρό όπου δεν θα είναι πρόθυμες οι Αγορές να σε τροφοδοτήσουν να μπορείς να ζήσεις με… δικά σου έξοδα για ένα διάστημα. Άρα προς το τέλος του Προγράμματος θα έχουμε νέες διεργασίες κάποιας μορφής Αναδιάρθρωσης. Είτε όπως σου την περιέγραψα πριν, είτε με κάποιον άλλο μηχανισμό όπως Μνημόνιο Β’ η άλλον Μηχανισμό Στήριξης.

Στην αναποτελεσματικότητα του Μνημονίου, επίσης, τώρα που ξέρεις για Πρωτογενές Αποτέλεσμα, πρόσθεσε ότι σύμφωνα με το ΔΝΤ με Πρωτογενές Πλεόνασμα 6% (τώρα είμαστε στο -9,10%) το Χρέος μας θα πέφτει σταδιακά και θα φτάσει στο 120% το 2020 (;!;). Και με μια πιο μετριοπαθή προβολή στον χρόνο, της τάξεως του 3%, το 2020 θα είναι 140%.

Το δυσβάσταχτο, όμως, βάρος θα είναι οι τόκοι αποπληρωμής των δανείων μας που για να τα πληρώσουμε υπάρχουν δύο λύσεις. Η εξής μία. Ανάπτυξη. Και αυτό γιατί αν το έλλειμμά μας δεν καταφέρει η Ανάπτυξη να το πληρώνει, θα πρέπει να το πληρώνεται από μέτρα λιτότητας. Και άλλο σφίξιμο το ζωνάρι…

Καλά ρε φίλε, θα μας τρελάνεις; Έτσι όπως τα λες, το 2013 που τελειώνει το Μνημόνιο, δεν θα θέλει πάλι κανείς να μας δανείσει, η Χώρα θα είναι σε Ύφεση, θα έχουμε διψήφια Ανεργία, αυξανόμενη Φτώχεια, υψηλό κόστος δανεισμού και θα χρειαστεί, παρά το Μνημόνιο, Αναδιάρθρωση Χρέους. Ποιός σκατά σώζεται με αυτήν την κατάσταση;

Το ξαναείπαμε φίλε. Οι Ευρωπαϊκές Τράπεζες (κυρίως της Γαλλίας, Γερμανίας, Αγγλίας, Ελβετίας) μέσω του Μνημονίου ανέβαλαν αυτήν την κάποια Αναδιάρθρωση και, κυρίως, διέσπειραν τον κίνδυνο της Χρεοκοπίας μας και του συνεπαγόμενου κόστους που θα τους έπεφτε στο κεφάλι, σε όλα τα Ευρωπαϊκά Κράτη. Δηλαδή, τους κινδύνους μιας Τράπεζας του City θα πρέπει να την πληρώσει με μέτρα λιτότητας ο Σλοβάκος, ο Σουηδός κ.λπ.

Δηλαδή και θα ήταν καλύτερα να μην μπούμε στο Μνημόνιο;

Στην Παγκόσμια σκηνή μια μικρή χώρα είναι σαν ένα σημείο που το τραβούν πολλές δυνάμεις προς όλες τις πιθανές πλευρές. Και εσύ το μόνο που κάνεις είναι να προσπαθείς να ενισχύεις και να υποβοηθάς αυτές που βολεύουν τα Εθνικά σου Συμφέροντα.

Θέλει διεθνούς εμβέλειας πρόσωπα (π.χ. διπλωμάτες, οικονομολόγους, ακαδημαϊκούς) με κότσια για να καθίσουν στο Τραπέζι και να καταφέρουν κάτι καλό για την χώρα μας. 

Το θέμα είναι ότι την κατάληξη την ήξεραν οι Κυβερνήσεις από πιο παλιά (βλ. Μέρος Α’) και δεν προετοίμασαν τη Χώρα σε τίποτα! Ο μεν Σημίτης ωραιοποίησε τα αποτελέσματά μας χωρίς ουσιαστικές διαρθρωτικές μεταβολές. Η  δε Νέα Δημοκρατία επέβαλε την ακυβερνησία και τον ερασιτεχνισμό (έγινε αντικατοπτρισμός του καλού ΠΑΣΟΚ) και πήδηξε από το καράβι, ενώ ο Τζέφρι μας είπε ευθαρσώς ότι «Λεφτά Υπάρχουν». Ρε λες να μας δούλευε; Πού είναι η προετοιμασία κύριε; Αυτό το πολιτικό κόστος είναι αυτό που πληρώνουμε κύριοι. Αυτό που δεν ανέλαβε κανείς Μακιαβέλι της πολιτικής μας σκηνής. Αυτό το πληρώνουμε εμείς.

Θα βγούμε από το Ευρώ;

Επειδή βαρέθηκα να γράφω. Σύμφωνα με όλες τις αναλύσεις που κυκλοφορούν στον κόσμο η έξοδος μιας χώρας από την ΟΝΕ είναι πλήρως ασύμφορη για όλες τις χώρες εντός αυτής. Λάβε υπόψη σου δε ότι δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο εξόδου μιας χώρας από το Ευρώ.

Επίσης, μια έξοδος από το Ευρώ σημαίνει έξοδος από την Ε.Ε..

Βέβαια, επειδή όλα είναι οικονομικά μετρήσιμα σε επίπεδο εθνικό και καθόλου συναισθηματικό και ηθικό πρέπει να δούμε τον μόνο παίχτη που έχει φυγόκεντρες δυνάμεις από την Ένωση. Και αυτός δεν είναι άλλος από την Γερμανία. Το κόστος από την διάλυση της ΟΝΕ είναι μεγάλου μεγέθους. Αν, όμως, αρχίσει ντόμινο Κρατών που ζητούν βοήθεια από Μηχανισμούς Στήριξης, τότε η Γερμανία δεν θα κάτσει να κάνει τον Διασώστη Κρατών, μιας και είναι ο κύριος χρηματοδότης της ‘Ενωσης. Έτσι, όταν κριθεί ότι το να μένει στην ΟΝΕ είναι λιγότερο συμφέρον από το να την κάνει, τότε ο κάθε Καγκελάριος θα εισακούσει το συναίσθημα των Γερμανών για το μάρκο τους.

Αυτό, βέβαια, δεν φαίνεται στον ορίζοντα μέχρι στιγμής. Και αυτό γιατί ακόμη και το ντόμινο να συνεχίσει μετά την Ιρλανδία και στην Πορτογαλία, θεωρείται ότι θα σταματήσει στην Ισπανία. Όπως είπε ο οικονομολόγος του Stern School of Business και του New York University κος Nouriel Roubini: «Η Ισπανία είναι πολύ μεγάλη για να αποτύχει, πολύ μεγάλη για να διασωθεί!».

Άρα το θέμα μας για την παραμονή ή όχι στο Ευρώ κρίνεται από την ουρά του Ντόμινο που ξεκίνησε με πρώτο τουβλάκι την Χώρα μας.

Κατάλαβες;

ΌΧΙ!